TyA-Ελλάδα

Η τοξικομανία ως το κατεξοχήν κοινωνικό σύμπτωμα που θέτει σε πρώτο πλάνο την απόλαυση του σώματος βραχυκυκλώνοντας την απόλαυση της ομιλίας και παρακάμπτοντας τον Άλλο, αποτελεί το πιο δραστικό παυσίλυπο στην δυσφορία που γεννά ο σύγχρονος πολιτισμός. Στην εποχή που ο πολιτισμός και τα κύρια σημαίνοντά του, όπως είναι η εργασία, η παιδεία και η περίθαλψη, βρίσκονται σε κρίση, αναμενόμενο είναι να παρατηρούνται ανησυχητικά φαινόμενα που αφορούν τόσο την κατάχρηση ψυχοτρόπων ουσιών όσο και την εμφάνιση άλλου τύπου εθισμών.

Ο Ζακ-Αλέν Μιλέρ, σε μια συνέντευξή του, υπογράμμιζε πολύ εύστοχα ότι «το γενικό μοντέλο της καθημερινής ζωής στον 21ο αιώνα, είναι ο εθισμός. Ο «Ένας» απολαμβάνει ολομόναχος, και οποιαδήποτε δραστηριότητα μπορεί να καταστεί ναρκωτικό: το σπορ, το σεξ, η εργασία, το έξυπνο κινητό, τοFacebook…»[i]. Ο γενικευμένος εθισμός είναι το σύμπτωμα της εποχής μας που υπαγορεύεται από την κατηγορηματική προσταγή «Απολάμβανε!» Με άλλα λόγια, το κοινωνικό σύμπτωμα παίρνει νέες μορφές εφόσον ο Άλλος αλλάζει.

Ειδικά στην περίπτωση του εθισμού από ουσίες, στοιχεία, όπως η ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων μόλυνσης από τον ιό του AIDS μεταξύ των χρηστών κυρίως τη διετία 2011-2012, η εμφάνιση νέων φτηνών ναρκωτικών ουσιών με άμεση θανατηφόρα δράση (σίσα), η αύξηση της χρήσης κάνναβης, χαπιών και αλκοόλ στην εφηβεία, η μέχρι θανάτου χρήση αναβολικών σκευασμάτων, αλλά και η αναζήτηση νέων άμεσων και ταχύτατων λύσεων απεξάρτησης που δεν βασίζονται στην ομιλία (εμφύτευση μικροτσίπ ναλτρεξόνης, αιμοκαθάρσεις κ.λ.π.) είναι μερικές από τις ενδείξεις ότι η κοινωνική κρίση δεν μπορεί παρά να έχει αντίκτυπο και στη λιβιδινική οικονομία, την οικονομία της απόλαυσης.

Η ιστορία του υποκειμένου τοξικομανή χαρακτηρίζεται από μια αλληλουχία στιγμών κρίσης. Γνωρίζουμε ότι η συνάντηση του υποκειμένου με μια εξειδικευμένη δομή συμβαίνει σε μια συγκεκριμένη συγκυρία και αποτελεί μια στιγμή κρίσης που συνήθως έχει το χαρακτήρα του επείγοντος. Μια άλλη στιγμή υποκειμενικής κρίσης είναι η πρώτη συνάντηση με την τοξική ουσία. Ωστόσο, αυτό που προηγείται και σημαδεύει το υποκείμενο είναι η τραυματική εμπειρία της συνάντησης του σημαίνοντος με το σώμα του η οποία καθορίζει το μοναδικό τρόπο απόλαυσής του. Αυτές ακριβώς τις απολύτως ξεχωριστές για το κάθε υποκείμενο οδούς απόλαυσης καλύπτει η κατανάλωση της ψυχοτρόπου ουσίας εξαλείφοντας την ενικότητα του υποκειμένου μέσα στο καθολικό.

Αν η κοινωνική κρίση αναδεικνύει έσχατες μορφές της έκπτωσης του υποκειμένου, η ψυχανάλυση στοχεύει στην ιδιαιτερότητα του βιώματος της κρίσης του καθενός κατά τη συνάντησή του με το πραγματικό, το εκτός λόγου, το απρόβλεπτο. Με αυτόν τον τρόπο άλλωστε, η ίδια η ψυχανάλυση εξακολουθεί να αποτελεί κοινωνικό σύμπτωμα ανάγοντας αυτό που χωλαίνει για τον καθένα ξεχωριστά, την ιδιαίτερη σχέση με το σώμα του ως απολαμβάνουσα σάρκα, σε τρόπο ζωής που δεν αποκλείει την συνάντηση με τον έτερο. Αλλά η επανασύνδεση του υποκειμένου τοξικομανή με την απόλαυση της ομιλίας και η αγκίστρωση του σώματός του σε ένα λόγο (discours) αποτελούν πάντοτε ένα στοίχημα.

[i] Jacques-Alain Miller, Les prophéties de Lacan, άρθρο στο γαλλικό περιοδικό Le Pointτης 18ης Αυγούστου 2011, http://www.lepoint.fr/grands-entretiens/jacques-alain-miller-les-prophet...