Παιδική Προστασία: Πρωτόκολλο διερεύνησης, διάγνωσης και διαχείρισης κακοποίησης - παραμέλησης παιδιών (Οδηγός εφαρμογής για επαγγελματίες)
Κάθε παιδί αδιακρίτως είναι υποκείμενο δικαιωμάτων. Έχει εγγενές δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, τη ζωή και την υγιή σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική και κοινωνική ανάπτυξη. Η οικογένεια αποτελεί θεμελιώδες περιβάλλον για την ανάπτυξη του παιδιού, καθ’ όσο λειτουργεί με γνώμονα το υπέρτερο συμφέρον του παιδιού και μέσα σε κλίμα αγάπης και κατανόησης (Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, 1989). Ωστόσο, όταν οι γονείς/φροντιστές με πράξεις ή παραλείψεις τους δεν εκπληρώνουν σωστά τις υποχρεώσεις τους που πηγάζουν από το νόμο, η κοινωνία και δη οι κρατικές υπηρεσίες πρέπει να επέμβουν. Αξίζει να τονισθεί ότι η προστασία των παιδιών από την κακομεταχείριση δεν συνιστά πράξη φιλανθρωπίας αλλά νομική και ηθική υποχρέωση.
Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για ένα φαινόμενο διαχρονικό, η κοινωνία σταδιακά κινητοποιήθηκε για την αποκήρυξή του. Σημαντικό ρόλο για την εξελικτική θεώρηση έπαιζε ο τρόπος που έβλεπαν τα παιδιά, από ιδιοκτησία (πράγματα) σε ανθρώπινα όντα άξια σεβασμού (υποκείμενα). Ειδικότερα, η βία εις βάρος των παιδιών θεωρούνταν αρχικά οικογενειακό ζήτημα ή τουλάχιστον θεμιτό μέσο σωφρονισμού. Πέρα από μεμονωμένες περιπτώσεις κατά τις οποίες καταδικάστηκαν δράστες εγκλημάτων εναντίoν παιδιών κυρίως βάσει νόμων για την προστασία των ζώων, η αλλαγή ήρθε μετά τα μέσα του 20ου αιώνα όταν ο παιδίατρος Henry Kempe αναγνώρισε για πρώτη φορά το «σύνδρομο» του κακοποιημένου παιδιού κατά τη δική του ορολογία (1962). Παρ’ όλα αυτά, η ουσιαστική διαφορά έγινε με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δι-καιώματα του Παιδιού (1989) οπότε και χαρακτηρίστηκε πλέον κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού καθώς και με τη δήλωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (1999) όταν αναγνωρίστηκε ως «μείζον πρόβλημα» για τη δημόσια υγεία.
Δράστης μπορεί να είναι μέλος της οικογένειας, συγγενής, φιλικό πρόσωπο, άλλο πρόσωπο φροντίδας, ή πρόσωπο άγνωστο προς το παιδί. Το γεγονός αυτό δυσκολεύει και την αποκάλυψη από μέρους του παιδιού, αλλά και την αναφορά από μέρους του ευρύτερου περιβάλλοντος και των επαγγελματιών που έρχονται σε επαφή με τα παιδιά. Μάλιστα, πολλοί εσφαλμένα θεωρούν πως οτιδήποτε συμβαίνει εντός ενός σπιτιού συνιστά ιδιωτική (οικογενειακή) υπόθεση. Αντιθέτως, η κακοποίηση παραμέληση ενός παιδιού συνιστά ποινικό αδίκημα και παραβίαση ελληνικού, ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου.
Σκοπός και στόχοι του Οδηγού Εφαρμογής Πρωτοκόλλου
1. Η Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού.
Η Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, από το 1977 εφαρμόζει προγράμματα έρευνας, δράσης, εκπαίδευσης επαγγελματιών και παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών με σκοπό τη μελέτη της βίας απέναντι στα παιδιά καθώς και την πρόληψη της θυματοποίησής τους. Από το 1988 λειτουργεί και ως Κέντρο Μελέτης και Πρόληψης της κακοποίησης και παραμέλησης του Παιδιού σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 2350/14-11-88 απόφαση του Υφυπουργού Υγείας και Πρόνοιας. Το Εθνικό Πρωτόκολλο Διερεύνησης, Διάγνωσης και Διαχείρισης περιστατικών κακοποίησης και παραμέλησης παιδιών είναι το αποτέλεσμα ετών δέσμευσης του φορέα προς την κατεύθυνση μιας ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής προσέγγισης στα ζητήματα βίας κατά των παιδιών.
2. Η κατάσταση στην Ελλάδα σήμερα.
Μέχρι σήμερα παρατηρείται απουσία μιας ενιαίας μεθοδολογίας σε ζητήματα διάγνωσης, διερεύνησης και διαχείρισης περιστατικών κακοποίησης μεταξύ των διαφορετικών ειδικοτήτων και φορέων, καθώς και απουσία συντονισμού των επαγγελματιών που εμπλέκονται σε τέτοια περιστατικά, ώστε να υπάρχουν σαφείς ρόλοι σε κάθε στάδιο και να αποφεύγονται επαναλήψεις που τελικώς τραυματίζουν δευτερογενώς το παιδί. Παράλληλα, δεν υπάρχει επαρκής και υποχρεωτική ενημέρωση ή εκπαίδευση των επαγγελματιών, προκειμένου να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν μια πιθανή κακοποίηση ή παραμέληση, αλλά και σε ύστερο στάδιο, να προσεγγίσουν το παιδί-θύμα με τον σωστότερο τρόπο.
3. Στόχοι του Οδηγού.
Ο Οδηγός Εφαρμογής Πρωτοκόλλου, συνοδεύει το Πρωτόκολλο Διερεύνησης, Διάγνωσης και Διαχείρισης Kακοποίησης και Παραμέλησης Παιδιών και αποτελεί το βασικό εργαλείο εκπαίδευσης για τους επαγγελματίες που καλούνται να ανταποκριθούν σε περιστατικά κακοποίησης και παραμέλησης παιδιών, γιατί έρχονται σε επαφή με παιδιά ή ασχολούνται ειδικά με παιδική θυματοποίηση ή ενδοοικογενειακή βία. Εδώ ανήκουν όλοι οι επαγγελματίες του τομέα υγείας, ψυχικής υγείας, πρόνοιας, παιδείας, δικαιοσύνης και δημόσιας τάξης, όπως ιατροί, νοσηλευτές, ψυχίατροι, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, εκπαιδευτικοί, ειδικοί παιδαγωγοί, δικηγόροι, εισαγγελείς και αστυνομικοί.
Το εγχειρίδιο αυτό είναι ένας πρακτικός οδηγός, ο οποίος έχει σχεδιαστεί να εκπαιδεύσει και να βοηθήσει τους επαγγελματίες στον τρόπο διάγνωσης, διαχείρισης και διερεύνησης περιστατικών κακοποίησης και παραμέλησης, παρέχοντάς τους κατευθυντήριες γραμμές και αναλυτικές πληροφορίες για κάθε βήμα που καλούνται να κάνουν. Εμπλουτίζει τις οδηγίες που περιλαμβάνει το Πρωτόκολλο με επιστημονικές γνώ σεις, ώστε να αποκτά ο επαγγελματίας μια ολοκληρωμένη εικόνα για το ζήτημα της διαχείρισης περιστατικών κακοποίησης και παραμέλησης παιδιών. Τονίζει τη διεπιστημονική προσέγγιση που απαιτείται να υπάρχει σε ζητήματα παιδικής θυματοποίησης και έχει ως βασικό σκοπό κάθε παρέμβαση να εξασφαλίζει την προστασία και την ευημερία των παιδιών. Το Πρωτόκολλο και ο Οδηγός Εφαρμογής Πρωτοκόλλου προσφέρονται ως πρότυπα για τη διαχείριση περιστατικών παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης:
◆ εξοικειώνοντας τους επαγγελματίες με τη βασική ορολογία που χρησιμοποιείται διεθνώς και στο ελληνικό νομικό σύστημα για τα ζητήματα της κακοποίησης και παραμέλησης, καθώς και με τις κυριότερες μορφές και εκφάνσεις που μπορεί να λάβει το φαινόμενο
◆ παραθέτοντας τους δείκτες εκείνους που μαρτυρούν πιθανή ύπαρξη κακοποίησης ή παραμέλησης
◆ παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με την αναφορά πιθανής κακοποίησης και παραμέλησης παιδιού
◆ παρέχοντας μια σύνοψη των σχετικών νόμων και κυβερνητικών πολιτικών που ισχύουν σήμερα σχετικά με τις δεσμεύσεις της χώρας μας από διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις για την προστασία των παιδιών, την τιμωρία των δραστών, αλλά και την υποχρέωση των πολιτών και επαγγελματιών για αναφορά περιστατικών κακοποίησης ή παραμέλησης παιδιών
◆ αποσαφηνίζοντας τους ρόλους, τα καθήκοντα και τις ευθύνες των υπηρεσιών και των επαγγελματιών από τη στιγμή της υποψίας μέχρι την παρέμβαση, και απεικονίζοντας παράλληλα τη χρονική ακολουθία των σταδίων ανάλογα με τη μορφή της παραβίασης, αλλά και τον επαγγελματία που δύναται να εμπλακεί
◆ εξασφαλίζοντας ένα αποτελεσματικό πλέγμα προστασίας και ανταπόκρισης από μέρους των αρχών, υπηρεσιών και επαγγελματιών σε μια πιθανή ή αποδεδειγμένη παιδική κακοποίηση και παραμέληση, το οποίο θα είναι σύμφωνο με το συμφέρον του παιδιού και τις ανάγκες του.
Η κακοποίηση και παραμέληση παιδιών είναι ένα μείζον ζήτημα δημόσιας υγείας και παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μία αποτελεσματική ανταπόκριση προϋποθέτει κατάλληλο σχεδιασμό και εκπαιδευμένους επαγγελματίες.
Λόγω της πολυπλοκότητας και τη μορφοποίησης του Οδηγού σε μία ομοιογενή (όμορφη) έκδοση, θα χρειαστεί να διαβάσετε τον Οδηγό από το Αρχείο της Ψηφιακής Αλληλεγγύης των Συνεργατικών Ομάδων του NOESI.gr. Πατήστε στον σύνδεσμο (link) παρακάτω:
