Η Κατάσταση των Στεγών Υποστηριζόμενης Διαβίωσης (ΣΥΔ) και των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (ΜΨΑ) για Άτομα με Αναπηρία στην Ελλάδα: Υφιστάμενη Λειτουργία, Δυναμικότητα, Προκλήσεις και Προοπτικές
Στις 10/06/2025 θα είναι διαθέσιμη η Έκθεση του NOESI.GR για τις Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης στην Ελλάδα, έπειτα από αίτημα θεσμικού φορέα, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του NOESI.GR για τις "Κατοικίες". Συντάκτης: Άγγελος Κουτουμάνος, Ιδρυτής & Εκδότης NOESI.GR. Η Έκθεση, έκτασης τριάντα (30) σελίδων, διατίθεται με αγορά online 19,49 ευρώ, μαζί με τις πηγές της, μέσω του Αρχείου Συνεργατικών Ομάδων του NOESI.GR. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ελεύθερα, με αναφορά στον δημιουργό της και παρόμοια διανομή (άδεια CC BY-SA 4.0).[1]
Ακολουθεί μία σύνοψη (περίληψη) της Έκθεσης, που εκπονήθηκε με τη μελέτη των διαθέσιμων πηγών.[2]
Η παρούσα έκθεση αποσκοπεί στην ολοκληρωμένη αποτύπωση της τρέχουσας κατάστασης των Στεγών Υποστηριζόμενης Διαβίωσης (ΣΥΔ) και των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (ΜΨΑ) στην Ελλάδα, οι οποίες εποπτεύονται από το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και το Υπουργείο Υγείας, αντίστοιχα. Οι δομές αυτές διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην προώθηση της ανεξάρτητης διαβίωσης, της κοινωνικής ένταξης και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία. Η σημασία τους έγκειται στη μετάβαση από ένα παραδοσιακό μοντέλο ιδρυματικής φροντίδας σε πιο ευέλικτες, κοινοτικού τύπου υπηρεσίες, που σέβονται την αυτονομία και την αξιοπρέπεια των ωφελουμένων.
Για τη σύνταξη της έκθεσης, αξιοποιήθηκαν πρωτογενή δεδομένα από τα αρχεία της χαρτογράφησης του τομέα της αναπηρίας του NOESI.GR σχετικά με τους φορείς και τις δομές που λειτουργούν πανελλαδικά[3], καθώς και δευτερογενείς πηγές, όπως επίσημες εκθέσεις κρατικών φορέων (π.χ. Εθνική Στατιστική Αρχή - ΕΛΣΤΑΤ, Συνήγορος του Πολίτη), εθνικά σχέδια δράσης και επιστημονικές δημοσιεύσεις. Η μεθοδολογία περιελάμβανε την επεξεργασία και ανάλυση των ποσοτικών δεδομένων για την καταγραφή του αριθμού των δομών, της γεωγραφικής τους κατανομής, της δυναμικότητας και του έτους ίδρυσής τους, καθώς και την ποιοτική ανάλυση των προκλήσεων και των προοπτικών που διαμορφώνονται στον τομέα αυτό.
Τα κυριότερα ευρήματα της έκθεσης αναδεικνύουν μια άνιση γεωγραφική κατανομή των δομών, με συγκέντρωση κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, και σημαντικές προκλήσεις που αφορούν τη χρηματοδότηση, τη στελέχωση, την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και την κάλυψη των πραγματικών αναγκών του πληθυσμού των ατόμων με αναπηρία. Παράλληλα, καταγράφεται μια δυναμική για την ίδρυση νέων δομών, ιδίως ΣΥΔ, τα τελευταία χρόνια, αντικατοπτρίζοντας τη σταδιακή υιοθέτηση πολιτικών αποϊδρυματοποίησης. Η έκθεση καταλήγει σε συμπεράσματα και προτάσεις πολιτικής που στοχεύουν στην ενίσχυση και αναβάθμιση του δικτύου των ΣΥΔ και ΜΨΑ στην Ελλάδα.
Απόσπασμα από την Ειδική Έκθεση
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης - EU-SILC) για το έτος 2020, το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 16 ετών και άνω, που ανέφερε κάποια αναπηρία ή μακροχρόνιο πρόβλημα υγείας, που περιορίζει τις δραστηριότητές του, ανερχόταν σε 17,7%. Αυτό αντιστοιχούσε σε 1.645.117 άτομα με βάση την απογραφή πληθυσμού. Από αυτά τα άτομα, ένα σημαντικό ποσοστό, συγκεκριμένα 8,7% του πληθυσμού 16 ετών και άνω, ή 809.942 άτομα, ανέφερε σοβαρή αναπηρία ή σοβαρό περιορισμό δραστηριότητας. Στην έκθεση παρέχεται περαιτέρω ανάλυση ανά Περιφέρεια της Ελλάδας για την κατάσταση αναπηρίας ή περιορισμού δραστηριότητας του πληθυσμού 16 ετών και άνω, σε αντιπαραβολή με τη χαρτογράφηση των διαθέσιμων ΣΥΔ ανά Περιφέρεια, για άτομα από 18 ετών και άνω.
Λαμβάνοντας υπόψη τη συνολική δυναμικότητα των 68 ΣΥΔ, που εξετάστηκαν στην παρούσα έκθεση, από τη Νόηση στο διαδίκτυο η οποία ανέρχεται σε 738 θέσεις, γίνεται αμέσως αντιληπτό το τεράστιο χάσμα μεταξύ της προσφοράς και της δυνητικής ζήτησης. Ακόμη και αν θεωρήσουμε, ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό του συνολικού πληθυσμού ενηλίκων ΑμεΑ χρήζει υποστηριζόμενης διαβίωσης σε κάποια από τις εν λόγω δομές αυτή τη στιγμή, ο αριθμός των διαθέσιμων θέσεων παραμένει εξαιρετικά περιορισμένος.
Περιεχόμενα Έκθεσης
Μεθοδολογία - Πρωτογενή Δεδομένα που Αξιοποιούνται στην Έκθεση
[1] Η άδεια του παρόντος έργου (Έκθεσης) είναι Creative Commons — Αναφορά Δημιουργού — Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές (CC BY-SA 4.0). Η άδεια αυτή επιτρέπει στους άλλους να τροποποιούν το έργο αυτό και να το αναμιγνύουν με άλλα, εφόσον αποδίδουν την αναγνώριση στην πηγή (Credit) και υπαγάγουν τα νέα έργα τους στους ίδιους όρους. Όλα τα νέα έργα που βασίζονται σε αυτό το έργο θα φέρουν την ίδια άδεια, οπότε και τα οποιαδήποτε παράγωγα θα επιτρέπουν και την εμπορική χρήση.
[2] Διάφορα ΦΕΚ όπως: Ν. 2716/1999: Εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, Άδεια Ίδρυσης και Λειτουργίας Στεγών Υποστηριζόμενης Διαβίωσης: 941495 | EUGO, Ν. 2716/1999: Εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και Ειδικές Εκθέσεις όπως:
- Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία
- Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία 2021-2030 (03/2023)
- ΕΛΣΤΑΤ
- Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης 2022-2023 - EU-SILC
- Ειδική Έκθεση ΣτΠ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες Έτους 2020
- Ετήσια Έκθεση Πολιτικών Κοινωνικής Ένταξης και Κοινωνικής Συνοχής Έτους 2021
- Ετήσια Έκθεση Πολιτικών Κοινωνικής Ένταξης και Κοινωνικής Συνοχής Έτους 2022
- Ετήσια Έκθεση Πολιτικών Κοινωνικής Ένταξης και Κοινωνικής Συνοχής Έτους 2023
- Ετήσια Έκθεση Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας Έτους 2022
[3] Πρωτογενή δεδομένα από τα δεδομένα της πανελλαδικής χαρτογράφησης, σχετικά με τους φορείς και τις δομές που λειτουργούν πανελλαδικά, για την περίοδο 2015-2025. Ανακτήθηκε 2 Ιουνίου 2025: Τι είναι η χαρτογράφηση του τομέα της αναπηρίας; | NOESI.GR. Τα πρωτογενή δεδομένα είναι διαθέσιμα για χρήση από το NOESI.GR, για τις ανάγκες χαρτογράφησης των υπηρεσιών, ανά Περιφέρεια της Ελλάδας ώστε να απεικονίζονται τυχόν κενά ή επικαλύψεις, για την αναζήτηση καλών πρακτικών και την κατ’ επέκταση διερεύνηση δυνατοτήτων χρηματοδότησης από Κοινωφελείς Οργανισμούς, την ιδιωτική πρωτοβουλία και τον δημόσιο τομέα. Για το ευρύ κοινό, ένα μέρος των διαθέσιμων δεδομένων της χαρτογράφησης, που αξιοποιήθηκαν στην παρούσα Έκθεση, προσφέρονται δωρέαν μέσω της πλατφόρμας www.pronoise.org που υλοποίησε και διαχειρίζεται το NOESI.GR.
