Φυλοσύνδετη διαταραχή (εμφανίζεται αποκλειστικά σχεδόν σε αγόρια) το Wiskott-Aldrich Syndrome (σύνδρομο WAS) είναι μια πάθηση που εκφράζεται με διάφορους τρόπους, αλλά συνήθως περιλαμβάνει ανεπάρκεια της ανοσοσφαιρίνης M (IgM). Το σύνδρομο WAS σε κάθε περίπτωση προκαλεί επίμονη θρομβοκυτοπενία, ενώ στην πλήρη του μορφή χαρακτηρίζεται από μικρά αιμοπετάλια, ατοπία, κυτταρική και χυμική ανοσοανεπάρκεια, καθώς και αυξημένο κίνδυνο αυτοάνοσου νοσήματος και αιματολογικής κακοήθειας.

Το σύνδρομο WAS περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1937 από τον Wiskott, ο οποίος παρατήρησε μια μεγάλη οικογένεια του Μονάχου, στην οποία τρία άρρενα αδέλφια νοσούσαν σοβαρά με πανομοιότυπα συμπτώματα από τη γέννησή τους, όπως έκζεμα, τάση προς αιμορραγία και μωλοπισμό - χωρίς να έχει προηγηθεί τραυματισμός - και επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις. 

Ωστόσο, οι τέσσερεις αδελφές τους (θήλεα) ήταν καλά στην υγεία τους. Δεκαεπτά χρόνια αργότερα, ο Aldrich ανέφερε τον ίδιο συνδυασμό συμπτωμάτων σε μέλη μιας οικογένειας, όπου 16 από τους 40 άρρενες είχαν προσβληθεί σε διάστημα τεσσάρων γενεών (δηλ. προπάπποι - πάπποι - γονείς - παιδιά), αλλά όχι τα θήλεα, υποδηλώνοντας φυλοσύνδετη κληρονομικότητα (δηλ. συσχέτιση με το φύλο του παιδιού - ήτοι τα άρρενα). Από αυτές τις δύο κλινικές αναφορές προέκυψε η ονομασία αυτής της πρωτογενούς ανοσολογικής ανεπάρκειας, που φέρει το όνομα των επιστημόνων που την πρωτοπεριέγρεψαν. 

Στο συγκεκριμένο κείμενο, λόγω της πολύπλοκης ορολογίας που χρησιμοποιείται, έχουν προστεθεί από τον εκδότη - σε συμφωνία με τη μεταφράστρια - υποσημειώσεις προς επεξήγηση για τους αναγνώστες.

​ Τι είναι η χυμική ανοσία; Οι βασικές ανοσολογικές λειτουργίες είναι δύο ειδών: α) η χυμική (humoral) ανοσία που διευθετείται από τα Β λεμφοκύτταρα, παρέχει προστασία από βακτήρια και αποτρέπει την επανεμφάνιση (αναπαραγωγή) των ιών και β) η κυτταρική (cell mediated) ανοσία, όπου τα Τ λεμφοκύτταρα από το θύμο αδένα λειτουργούν σε κυτταρικό επίπεδο. Υπάρχουν τρία βασικά είδη Τ λεμφοκυττάρων: τα κυτταροτοξικά TC (cytotoxic), τα βοηθητικά TH (helper) και τα κατασταλτικά TS (supressors). Τα TC αντιδρούν σε συγκεκριμένα αντιγόνα και σκοτώνουν τα προσβεβλημένα από ιό κύτταρα παράγοντας τοξικές ουσίες που τα καταστρέφουν. Τα TH ενισχύουν τη δράση των TC, Β και μακροφάγων κυττάρων παράγοντας διάφορες λεμφοκίνες (lymphokines), όπως η leukin-2. Τα TS προσφέρουν ένα αντισταθμιστικό του ανοσοποιητικού αποτέλεσμα, παράγοντας λευκοκίνες που αναστέλλουν τη δραστηριότητά του.

Αιτιολογία

Το σύνδρομο WAS προκαλείται από διάφορες μεταλλάξεις στο γονίδιο που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη WASp. Αυτή η μετάλλαξη εμφανίζεται στα αιμοποιητικά κύτταρα (π.χ. λεμφοκύτταρα) και εμποδίζει την ομαλή λειτουργία της πρωτεΐνης WASp στον πολυμερισμό της ακτίνης. Το σύνδρομο WAS προκαλείται από μια φυλοσύνδετη γενετική ανωμαλία σε μια πρωτεΐνη η οποία τώρα έχει ονομαστεί πρωτεΐνη του συνδρόμου WAS (Wiskott-Aldrich protein). Το γονίδιο βρίσκεται στο χρωμόσωμα Xp11.22-23 και η έκφρασή του περιορίζεται σε κύτταρα αιμοποιητικής προέλευσης. Η ακριβής λειτουργία της πρωτεΐνης WASp δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως, αλλά φαίνεται ότι λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ σηματοδότησης και κίνησης των νηματίων ακτίνης στον κυτταρικό σκελετό.

Επιπολασμός

Στην Αμερική, η συχνότητα εμφάνισης του συνδρόμου WAS είναι 4 περιπτώσεις ανά 1.000.000 (4:1.000.000) ζώσες γεννήσεις αρρένων και παρέμεινε σχετικά αμετάβλητη μεταξύ 1947-1976. Σε διεθνές επίπεδο ωστόσο, σε μια έρευνα στην Ελβετία, η συχνότητα εμφάνισης του συνδρόμου WAS εμφανίζεται ως 4,1 περιπτώσεις ανά 1.000.000 γεννήσεις αρρένων. Παρόμοιο εύρος τιμών έχει τεκμηριωθεί σε ληξιαρχείο στην Ιρλανδία.

 Σημείωση: Ο επιπολασμός που παρατίθεται παραπάνω, ενδεχομένως αναφέρεται σε εσφαλμένο νούμερο. Έχει υποβληθεί σχετικό διευκρινιστικό ερώτημα. Παρακαλώ, διαβάστε τα περί συχνότητας εμφάνισης με επιφύλαξη!

Το γονίδιο που συνδέεται με την WASp βρίσκεται στην περιοχή Xp11.22-23 του χρωμοσώματος X και κληρονομείται φυλοσύνδετα. Ένα άρρεν τέκνο θήλεως φορέα έχει 50% πιθανότητες να προσβληθεί, ενώ ένα θήλυ τέκνο έχει 50% πιθανότητες να είναι φορέας.

Παθολογία - Επίδραση

Το σύνδρομο WAS χαρακτηρίζεται από επιπλοκές σε λοιμώξεις και αιμορραγίες και σε κακοήθειες. Η βασική επίδραση του συνδρόμου στα άτομα που εμφανίζουν τα συμπτώματά του αφορά στο προσδόκιμο επιβίωσης (δηλ. πόσο διάστημα σε έτη αναμένεται να επιζήσει ένα άτομο). Το σύνδρομο WAS είναι μια φυλοσύνδετη γενετική διαταραχή. Το ανώμαλο γονίδιο είναι σχετικά σπάνιο και τα άτομα που έχουν προσβληθεί συχνά δεν επιζούν πέραν της παιδικής ηλικίας. Η διάμεση τιμή της επιβιωσιμότητας αυξήθηκε από τους 8 μήνες (για ασθενείς που γεννήθηκαν πριν το 1935) σε περισσότερα από 6 χρόνια (για ασθενείς που γεννήθηκαν μετά το 1964). Σε μια πρόσφατη μελέτη σειράς ασθενών, η ηλικία 94 επιζησάντων ασθενών κυμάνθηκε από 1-35 χρόνια, με διάμεση τιμή τα 11 χρόνια. Η μέση ηλικία των ασθενών που πέθαναν ήταν τα 8 χρόνια.

 Τι είναι η διάμεση τιμή; Η "διάμεση τιμή" αποτελεί όρο της στατιστικής και αναφέρεται στην τιμή (ηλικία σε αυτήν την περίπτωση) που εμφανίζεται πιο συχνά από κάθε άλλη στο δείγμα. Διαφοροποιείται από τη "μέση τιμή" που συμπίπτει με το μέσο όρο, δηλαδή το άθροισμα των τιμών διαιρεμένο δια του πλήθους τους. Η "διάμεση τιμή" αναφέρεται συχνά αντί του μέσου όρου όταν η κύμανση των τιμών είναι μεγάλη ή βαρύνει περισσότερο στο ένα μέρος της κλίμακας.

Τα άρρενα βρέφη με σύνδρομο WAS συνήθως παρουσιάζουν αιμορραγία, διάρροια επί εδάφους αιμορραγίας (διάρροια με αίμα), παρατεταμένη αιμορραγία από περιτομή (αφαίρεση ένωσης πέους με καλύπτρα), πορφύρα ή ασυνήθιστο μωλωπισμό.

Σοβαρές μολύνσεις επίσης απαντώνται συχνά. Οι ενθυλακωμένοι οργανισμοί συχνά είναι παθογόνοι, που μπορούν να προκαλέσουν επιπλοκές άκρως επικίνδυνες για τη ζωή, όπως πνευμονία, μηνιγγίτιδα και σηψαιμία. Η πνευμονοκύστη carinii και ιογενείς λοιμώξεις επίσης μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα.

Ατοπικά συμπτώματα εμφανίζονται συχνά και συνήθως εκδηλώνεται έκζεμα. Το έκζεμα μπορεί να βελτιωθεί καθώς ο ασθενής μεγαλώνει σε ηλικία, ωστόσο μπορεί να παρουσιαστούν σοβαρές επιπλοκές όπως δευτερογενείς μολύνσεις (π.χ. κυτταρίτιδα, απόστημα) ή γενικευμένη αποφολιδωτική δερματίτιδα.

Αιτία θανάτου είναι κυρίως οι μολύνσεις ή αιμορραγίες, αλλά αναφέρονται και ασθενείς που εκδήλωσαν κακοήθειες, κυρίως λεμφοδικτυακούς όγκους και λευχαιμία.

Η πρόγνωση σε βάθος χρόνου συνήθως είναι κακή. Λίγοι ασθενείς επιζούν πέραν της εφηβικής ηλικίας και οι περισσότεροι υποκύπτουν σε επιπλοκές από αιμορραγία, μόλυνση ή κακοήθεια. Ωστόσο, μελέτες συστήνουν ότι η επιβιωσιμότητα συνεχίζει να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου και την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης.

Αντιμετώπιση

Ασθενείς με θρομβοκυτοπενία πρέπει να λαμβάνουν μέτρα για να αποτρέπουν την αιμορραγία (π.χ. προστατευτικά από πέσιμο, προστατευτικά κεφαλής, αποφυγή αθλημάτων που περιλαμβάνουν σωματική επαφή). Το σύνδρομο WAS έχει βρεθεί στο επίκεντρο εντατικής μοριακής βιολογικής μελέτης, η οποία πρόσφατα οδήγησε στην απομόνωση της έκφρασης του ελαττωματικού γονιδίου. Το σύνδρομο WAS αντιμετωπίζεται με ποικιλία θεραπευτικών παραγόντων διάφορων κατηγοριών, όπως αντιβιωτικά, αντιιικά, χημειοθεραπευτικούς παράγοντες, ανοσοσφαιρίνες και κορτικοστεροειδή. Ασθενείς με σοβαρές μολύνσεις, αιμορραγίες ή κακοήθειες ενδέχεται να χρειαστούν νοσηλεία σε νοσοκομείο για παροχή ενδοφλέβιων αντιβιωτικών, παρακολούθηση ή/και μεταγγίσεις, ή για ογκολογική φροντίδα, αντιστοίχως. Οι ασθενείς πρέπει να τυγχάνουν στενής παιδιατρικής ή ιατρικής παρακολούθησης μετά τη διάγνωση ή θεραπεία, εξειδικευμένης αλλεργιολογικής ή ανοσολογικής φροντίδας και πιθανόν αιματολογικής ή ογκολογικής φροντίδας.

Πηγές: 

• E-Medicine.com 
  http://www.emedicine.com
• Primary Immunοdeficiency Organisation

Μετάφραση:

• Μαρία-Ελένη Περίδη, Υπολογιστική στατιστική (Αθήνα). 

Η μετάφραση έγινε εθελοντικά για λογαριασμό τού NOESI.gr.