Μία σελίδα του Οδηγού παρεμβάσεων

O Οδηγός των παρεμβάσεων του NOESI.gr περιγράφει προγράμματα (μοντέλα) παρέμβασης, θεραπείας και αντιμετώπισης στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης.

O Οδηγός παρεμβάσεων περιγράφει στόχους και μεθόδους παρέμβασης και αποκατάστασης στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης. Διατίθεται με άδεια χρήσης Creative Commons Διανο­μή 4.0 — CC BY-SA 4.0.[?]

ABA (Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς)

Εικόνα ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ

Λογότυπο προγράμματος ABA-LovaasΤο πρόγραμμα ΑΒΑ υλοποιήθηκε από τον Δρ. Άιβαρ Λόβας (Dr. Ivar Lovaas), στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες (UCLA) των ΗΠΑ. Αποτελεί μία ευρέως διαδεδομένη παρέμβαση σε παιδιά με αυτισμό, κατά βάση, πρώιμη (ξεκινά πριν την σχολική ηλικία) και εντατική (έως και σαράντα ώρες εβδομαδιαίως).

Η ονομασία του προγράμματος προέρχεται από τα αρχικά των αγγλικών λέξεων Applied Behavioural Analysis που μεταφράζεται στα ελληνικά ως Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς, προφέρεται δε Άμπα ή Έι Μπι Έι.


Κατά πολλούς μελετητές, το ABA του Lovaas αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα προγράμματα παρέμβασης στον αυτισμό. Γνωστό και ως  Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς, το πρόγραμμα ξεκίνησε από τον Lovaas το 1970, ο οποίος εφάρμοσε στις Η.Π.Α. το "Young Autistic Project" (μτφ. Πρόγραμμα Νεαρών Αυτιστικών). Επρόκειτο για ένα δομημένο πρόγραμμα συμπεριφοράς, που εφαρμόστηκε αρχικά σε μια ομάδα ιδρυματοποιημένων παιδιών με αυτισμό, με βασικό στόχο να διερευνήσει την αποτελεσματικότητα των συμπεριφοριστικών μεθόδων στην αντιμετώπιση του αυτισμού.(1) Εν συνεχεία, το πρόγραμμα επεκτάθηκε σε μικρότερα παιδιά, σε κατ’ οίκον παρέμβαση και με την ενεργό συμμετοχή των γονέων. 

(1) Τη δεκαετία του ‘70, το πρόγραμμα ΑΒΑ δέχτηκε έντονη κριτική από ένα μέρος της επιστημονικής κοινότητας, που υπερασπίζονταν την Ψυχοδυναμική προσέγγιση. 


Αρχικά, το πρόγραμμα είναι αυστηρά ατομικό (ένας / έναν — μαθητής / θεραπευτής) και στοχεύει στη γενίκευση των γνώσεων. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν οι γονείς ενώ, αργότερα, συνεχίζεται και στο σχολείο.

Πολύ συχνά, η αρχική εκπαίδευση στο πρόγραμμα γίνεται σε κάποιον χώρο κοντά στο φυσικό περιβάλλον του παιδιού (πιθανώς στο δωμάτιο του παιδιού), εφόσον έχει δομηθεί κατάλληλα, ή σε εξειδικευμένο πλαίσιο — με διάρκεια από 10 έως και περισσότερες από 40 ώρες την εβδομάδα.

Το πρόγραμμα διαρκεί για δύο (2) χρόνια. Ξεκινά από την εκμάθηση βασικών δεξιοτήτων λόγου και αυτοεξυπηρέτησης και στη συνέχεια διδάσκονται σταδιακά μη λεκτικές και λεκτικές δεξιότητες μίμησης και η εδραίωση της απαρχής της ενασχόλησης με παιχνίδια. Για να είναι αποτελεσματικό το πρόγραμμα, είναι απαραίτητο να εμπλέκονται όλα τα άτομα που εργάζονται με το παιδί.


Η πρώιμη εντατική παρέμβαση στα αυτιστικά παιδιά είναι μία θεραπευτική προσέγγιση του αυτισμού, που έχει παρουσιάσει θεαματικά αποτελέσματα στην παρέμβαση στις διαταραχές του αυτιστικού φάρματος (ΔΑΦ). Η μέθοδος ΑΒΑ απευθύνεται σε περιπτώσεις παιδιών με βαρύ αυτισμό, με σκοπό να μειωθούν οι διασπαστικές συμπεριφορές, ωστόσο δεν ενδείκνυται για τη διδασκαλία της γλώσσας ή για παιδιά με σύνδρομο Αsperger (Slomins, 2002).


Μελέτες έχουν υπογραμμίσει τα σημαντικά αποτελέσματα της μεθόδου ABA στην επικοινωνία, λεκτική και μη, στην ομαλή ένταξη στο σχολείο και στο κοινωνικό σύνολο καθώς και στην καθημερινή γενική λειτουργικότητα των ατόμων με αυτισμό (ΔΑΦ). Η Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς βασίζεται στις γενικές αρχές του Συμπεριφορισμού, που θεωρεί ότι η συμπεριφορά οφείλεται στη μάθηση. Η βασική αρχή του Συμπεριφορισμού είναι η επιβράβευση της επιθυμητής συμπεριφοράς και η αδιαφορία (όχι τιμωρία) της μη επιθυμητής συμπεριφοράς, ως βασικό μέσο για την εκμάθηση νέας συμπεριφοράς.

Με βάση το θεωρητικό υπόβαθρο του προγράμματος, όλες οι συμπεριφορές μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο μάθησης (Lovaas, 1987). Η τροποποίηση της συμπεριφοράς, σύμφωνα με τον Lovaas, βασίζεται στην πεποίθηση ότι η ανταμοιβή αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης μιας επιθυμητής συμπεριφοράς, ενώ η τιμωρία μειώνει την εκδήλωση αυτής της συμπεριφοράς (Καλύβα, 2005, Γενά, 2002).

Στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς, τα στάδια ανάπτυξης των παιδιών χωρίς αυτιστική διαταραχή αποτελούν το σημείο αναφοράς για την εκπαίδευσης των παιδιών με αυτισμό. Κατά τη διαδικασία της εκπαίδευσης, οι ενότητες οργανώνονται σε επιμέρους εκπαιδευτικούς στόχους, προσαρμοσμένους ανάγκες του κάθε παιδιού.

Ο Lovaas προτείνει τα εξής βήματα:

  1. Δημιουργία αρμονική σχέσης.

  2. Επέκταση της πρόσληψης της γλώσσας με τη χρήση δομημένου λόγου.

  3. Ανάπτυξη δεξιοτήτων μίμησης – μη λεκτικής σωματικής μίμησης.

  4. Ανάπτυξη της μίμησης στο παιχνίδι ρόλων.

  5. Ανάπτυξη της λεκτικής μίμησης.

Η κριτική της μεθόδου.

Το ABA είναι ένα πρόγραμμα, το οποίο έχει αρκετά πλεονεκτήματα. Παρακάτω, παρουσιάζονται μερικά από αυτά:

  • Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα απευθύνεται συγκεκριμένα σε παιδιά με αυτισμό και λαμβάνει υπόψη του τις μαθησιακές ανάγκες των παιδιών.

  • Παρέχει στους γονείς κάθε είδους υποστήριξη.

  • Η εκπαίδευση στοχεύει σε συμπεριφορές που μπορούν να μετρηθούν.

  • Χρησιμοποιούνται σταδιακά βήματα και συχνές επαναξιολογήσεις της προόδου των παιδιών και των στόχων της παρέμβασης.

  • Οι γονείς θεωρούν ότι το σύστημα αμοιβών είναι πολύ βοηθητικό.

  • Οι γονείς λαμβάνουν μέρος στη θεραπεία (Lovaas, 1987, Slomins, 2002).

Ωστόσο, έχουν καταγραφεί και ορισμένα μειονεκτήματα της μεθόδου. Αυτά πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο προβληματισμού, κατά την επιλογή της:

  • Η εκπαιδευτική μέθοδος του ΑΒΑ διαφέρει από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στην τάξη, διότι στηρίζεται στην εξατομικευμένη εκπαίδευση. Ως εκ τούτου όταν τα παιδιά μετακινούνται σε τυπικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, υπάρχει πρόβλημα.

  • Τα πρώιμα γλωσσικά προγράμματα ξεκινούν με τη διδασκαλία διαταγών και σημάτων, αλλά αγνοούν το σημασιολογικό τμήμα της γλώσσας.

  • Τα παιδιά δε μαθαίνουν τις λέξεις μέσα από ήχους, που τις απαρτίζουν, αλλά ως σημασιολογικά στοιχεία. Επομένως μπορεί να προκληθούν προβλήματα στην προσωδία του λόγου.

Οι ενδείξεις της μεθόδου.

Η μέθοδος ΑΒΑ απευθύνεται σε περιπτώσεις ατόμων που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού και ειδικότερα στις περιπτώσεις με πιο σύνθετες και σοβαρές δυσκολίες με σκοπό να μειωθούν οι διασπαστικές συμπεριφορές. Αποτελεί ένα πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης στην προ-σχολική ηλικία, εντατικό, που εμπλέκει τους γονείς αρχικά και αργότερα το σχολείο σε ένα βάθος χρόνου διετίας, όσο διαρκεί το πρόγραμμα.

Το ABA δεν ενδείκνυται για τη διδασκαλία της γλώσσας ή για παιδιά με σύνδρομο Αsperger (Slomins, 2002).

Βιβλιογραφία

Καλύβα Ευφροσύνη (2005). Αυτισμός: Εκπαιδευτικές και θεραπευτικές προσεγγίσεις. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Παπαζήση.

Γενά Αγγελική (2002). Αυτισμός και Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές: Αξιολόγηση – Διάγνωση – Αντιμετώπιση. Αθήνα: Έκδοση συγγραφέα

Πηγές

Περαιτέρω μελέτη – Εκπαίδευση

Εκπαίδευση στο ABA.

Το Σεμινάριο του ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ. με τίτλο "Πρώιμη Παρέμβαση σε παιδιά με ΔΑΦ (ΑΒΑ)" θα διεξαχθεί στην Αθήνα. Περιλαμβάνει αποκλειστικά πρακτικές εισηγήσεις, όπου οι συμμετέχοντες μαθαίνουν να αξιολογούν, εκπαιδεύονται στην εφαρμογή του αξιολογητικού εργαλείου, μαθαίνουν την οργάνωση εξατομικευμένου προγράμματος-ανάλυση προγράμματος, ανάλογα με το προφίλ παιδιού, εκπαιδεύονται στην οργάνωση υλικού, αναγνωρίζουν και εξοικειώνονται με όλες τις συμπεριφοριστικές τεχνικές παρέμβασης και εξασκούνται όσον αφορά τη χρήση και συμπλήρωση των καταγραφικών εργαλείων κατά τη διάρκεια της παρέμβασης. 

Οι βασικές Αρχές Συμπεριφορισμού κατά την Ψυχολογία.

Ιδρυτής του Συμπεριφορισμού ήταν ο Τζον Γουάτσον (John Watson). Ο Watson έδωσε την έναρξη στην εν λόγω θεωρητική οπτική, αποσυνδέοντας τη συμπεριφορά του ατόμου από παράγοντες όπως η προσωπικότητα, ο χαρακτήρας, το ασυνείδητο ή τα γνωστικά σχήματα.

Η θεμελιώδης συνεισφορά του Watson ήταν οι εργασίες του στην εξαρτημένη μάθηση.

Αργότερα, ο Μπάροουζ Φρέντερικ Σκίνερ (Burrhus Frederic Skinner), γνωστός ως Μπ. Φ. Σκίνερ (B. F. Skinner), ενίσχυσε την οπτική του συμπεριφορισμού με την θεωρία του για τη συντελεστική συμπεριφορά. Κατά τη συντελεστική συμπεριφορά, η δράση επιφέρει κάποιο ερέθισμα, το οποίο με τη σειρά του επιφέρει μια αντίδραση.


Για παράδειγμα, η δράση “ανάβω την τηλεόραση” επιφέρει το ερέθισμα “αγαπημένη τηλεοπτικής σειρά” το οποίο εν συνεχεία προκαλεί την αντίδραση “συναίσθημα χαράς”.


Βασικός άξονας της συμπεριφοριστικής ανάλυσης αποτελεί η έννοια για το κλασικό εξαρτημένο αντανακλαστικό, η οποία οφείλεται στον Ιβάν Παβλόφ (Ivan Pavlov), ο οποίος έμεινε γνωστός για τα πειράματά του στους σκύλους (Σκύλος του Παβλόφ ή Pavlov Dog).

Ο Pavlov, μελετώντας ζητήματα φυσιολογίας της πέψης σε σκύλους, επινόησε μία μέθοδο συγκέντρωσης και ακριβούς μέτρησης του σιέλου (σάλιου) που παράγει ο σκύλος κατά τη διαδικασία της σίτισης (σημ. με άλλα λόγια, πόσο τρέχουν τα σάλια του σκύλου, όταν αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται να φάει).

Αρχικά, η δράση των σιαλογόνων αδένων του σκύλου είχε ως εναρκτήριο σημείο τη στιγμή της εισαγωγής της τροφής στο στόμα του. Το σημαντικό ερέθισμα της τροφής διέγειρε το ενστικτώδες και έμφυτο ανακλαστικό της σιελόρροιας. Στη συνέχεια των πειραμάτων του, ο Παβλόφ ανακάλυψε πως ορισμένα ερεθίσματα, όπως ο ήχος των βημάτων του σιτιστή που πλησίαζε ή ο ήχος ενός κουδουνιού ως ένδειξη ότι σε λίγο θα εμφανιστεί η τροφή, ενεργοποιούσε από µόνος του την έκκριση σίελου µε τον ίδιο ακριβώς τρόπο που την ενεργοποιούσε η διατροφή.

Με την επανάληψη του πειράματος δημιουργήθηκε ένα νέο αντανακλαστικό, το οποίο προηγουμένως δεν υπήρχε, και ήταν το πλέον σημαντικό στο πείραµα. Αυτός ο νέος τρόπος διασύνδεσης (συνειρμός) μεταξύ δύο ερεθισμάτων έγινε γνωστός ως εξαρτημένο αντανακλαστικό (ορολογία: conditioned reflex) και η διαδικασία ονομάστηκε κλασική εξάρτηση. Κατά τους Συμπεριφοριστές, μέσω αυτής της διαδικασίας επέρχεται σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς.


Λίγα λόγια για την άδεια χρήσης του παρόντος έργου
Η άδεια του παρόντος έργου Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή — CC BY-SA επιτρέπει στους άλλους να αναμιγνύουν, να τροποποιούν και να δημιουργούν με βάση το έργο αυτό, ακόμη και για εμπορικούς σκοπούς, αρκεί να αποδίδουν την αναγνώριση (credit) και να υπαγάγουν τις νέες τους δημιουργίες στους ίδιους όρους. Όλα τα νέα έργα που βασίζονται σε αυτό το έργο θα φέρουν την ίδια άδεια, οπότε και τα οποιαδήποτε παράγωγα θα επιτρέπουν και την εμπορική χρήση. Αυτή είναι η άδεια που χρησιμοποιείται από την Wikipedia και συστήνεται για υλικό που θα επωφεληθεί από την ενσωμάτωση περιεχομένου από άλλα έργα με παρόμοια άδεια. Αυτή η άδεια συγκρίνεται συχνά με τις άδειες "copyleft" του ελεύθερου και ανοικτού κώδικα λογισμικού.


Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή
CC BY-SA

Μπορείτε να βρείτε την online έκδοση αυτού του έργου στην ιστοσελίδα www.noesi.gr/book/intervention — Σημαντική σημείωση: Ενδέχεται η έκδοση online να είναι διαφορετική, μία συνοπτική έκδοσης του παρόντος έργου.
Για να αποκτήσετε συνολική πρόσβαση στην Αρχειοθήκη των συνεργατικών ομάδων του noesi.gr, ως επαγγελματίας, παρακαλούμε μελετήστε προσεκτικά τις πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.noesi.gr/coworking.
Διαφήμιση — Ζητήστε προσφορά

Ψηφιακό Γραφείο ® NOESI.gr | Τι είναι και πώς λειτουργεί;

Εικόνα NOESI.gr

Ψηφιακό Γραφείο ® NOESI.gr.Το Ψηφιακό Γραφείο ® NOESI.gr βασίζονται σε μία διαδικτυακή πλατφόρμα τηλεργασίας, προσαρμοσμένη στον τομέα της υγείας και της εκπαίδευσης. Η πλατφόρμα παρέχει πρόσβαση σε εργαλεία που λειτουργούν εξ αποστάσεως, μέσω internet. Το Ψηφιακό Γραφείο μπορεί να συνδέεται και να υποστηρίζεται από τη Γραμματεία του NOESI.gr, ώστε να εμπλουτίζεται διαρκώς με νέο υλικό. Παρέχεται με την τεχνική υποστήριξη της Google.

Εφαρμογές του Ψηφιακού Γραφείου από το NOESI.gr.

Εικόνα συνδέσμου προς επίσκεψη.​ Μάθετε περισσότερα.

Βρείτε ένα θέμα άμεσα!

Δείτε τη νέα πλατφόρμα του Οδηγού υπηρεσιών: www.pronoise.org

Λογότυπο οδηγού υπηρεσιών "Προνόησε".

Σχετικά με τις παραπομπές στους Οδηγούς του NOESI.gr, η χρήση είναι ελεύθερη υπό τις εξής προϋποθέσεις. Είναι σημαντικό να αναφέρετε ως πηγή των πληροφοριών τη σελίδα www.noesi.gr/book εφόσον χρησιμοποιήσετε υλικό από τους Οδηγούς του NOESI.gr με οποιοδήποτε τρόπο, προφορικά ή σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Σεβαστείτε το έργο της ομάδας της νόησης στο διαδίκτυο (noesi.gr) και εξασφαλίστε στον αναγνώστη τη δυνατότητα να βρίσκει έγκυρες και ενημερωμένες πληροφορίες για θέματα υγείας και πρόνοιας. Για τον σκοπό αυτό, ενημερώνουμε τις σελίδες των Οδηγών τακτικά. Μπορείτε να χρησιμοποιείτε το υλικό αυτής της ιστοσελίδας ελεύθερα, εφόσον αναφέρετε την πηγή του άρθρου (λ.χ. NOESI.gr) και το όνομα του Οδηγού (λ.χ. Οδηγός διαταραχών, Οδηγός δικαιούχων, Οδηγός παρεμβάσεων, Οδηγός υπηρεσιών κ.ά.) ή το όνομα του συντάκτη και παραθέσετε ευκρινώς τη διεύθυνση της παρούσας ιστοσελίδας — χωρίς ειδική άδεια από το NOESI.gr — λαμβάνοντας υπόψη την παρακάτω άδεια χρήσης και τον Κανονισμό Λειτουργίας του www.noesi.gr.
 
cc logo  
 

Η άδεια του παρόντος άρθρου (έργου) είναι Creative Commons — Αναφορά Δημιουργού Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές (CC BY-SA 4.0). Η άδεια αυτή επιτρέπει στους άλλους να τροποποιούν το έργο αυτό και να το αναμιγνύουν με άλλα, εφόσον αποδίδουν την αναγνώριση στην πηγή (Credit) και υπαγάγουν τα νέα έργα τους στους ίδιους όρους. Όλα τα νέα έργα που βασίζονται σε αυτό το έργο θα φέρουν την ίδια άδεια, οπότε και τα οποιαδήποτε παράγωγα θα επιτρέπουν και την εμπορική χρήση.