Η παρούσα ιστοσελίδα περιέχει πληροφορίες που δεν έχουν ενημερωθεί με βάση σωστά επιστημονικά δεδομένα και αντιλήψεις που αφορούν το σύνδρομο Aicardi-Goutieres και το σύνδρομο Aicardi. Σύντομα θα τροποποιήσουμε τα κείμενα παρακάτω, ώστε να απεικονίζουν την τρέχουσα επιστημονική γνώση για το σύνδρομο.

Το σύνδρομο Aicardi-Goutieres γνωστότερο ως Σύνδρομο Aicardi είναι μια κληρονομική διαταραχή, που επηρεάζει κυρίως τα κορίτσια (θήλεα) με επίκεντρο κυρίως τον εγκέφαλο, το ανοσοποιητικό σύστημα και το δέρμα. Ενώ τα περισσότερα νεογέννητα με το σύνδρομο Aicardi-Goutieres δεν παρουσιάζουν συμπτώματα της διαταραχής, κάποια εμφανίζουν θρομβοπενία, ηπατοσπληνομεγαλία και αυξημένα επίπεδα ηπατικών ενζύμων. Παρότι τα συμπτώματα αυτά τυπικά εμφανίζονται ως αντιδράσεις του ανοσοποιητικού συστήματος σε συγγενείς ιικές λοιμώξεις, σε αυτά τα βρέφη δεν ανιχνεύεται λοίμωξη. Συνηθέστερα διαγιγνώσκεται τους πρώτους μήνες της ζωής.

Το σύνδρομο Aicardi είναι μια σπάνια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που ορίζεται απó το τρίπτυχο (τριάδα):

1. αγενεσία του μεσολοβίου (ολική ή μερική),
2. τυπικά χοριοαμφιβληστροειδικά βοθρία και
3. βρεφικούς σπασμούς. 

Χαρακτηριστικά

Το σύνδρομο εντοπίζεται συνήθως πριν απó την ηλικία των πέντε μηνών.

Τα περισσότερα παιδιά που φέρουν το σύνδρομο, παρουσιάζουν κάποιο επεισόδιο εγκεφαλοπάθειας από το πρώτο έτος ζωής που μπορεί να προκαλέσει αναπτυξιακή καθυστέρηση, μικροκεφαλία, φλεγμονές και μόνιμες βλάβες στους ιστούς του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Χαρακτηριστικά  συμπτώματα του συνδρόμου είναι: η λευκοδυστροφία, οι αποτιτανώσεις του εγκεφάλου, η μυϊκή δυσκαμψία, δυστονία και υποτονία, ή νοητική υστέρηση, καθώς και η μικρή διάρκεια ζωής των πασχόντων (μικρότερο προσδόκιμο επιβίωσης, συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό).

Εκτóς απó τα κύρια κλινικά συμπτώματα, το σύνδρομο Aicardi παρουσιάζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προσώπου (προέχουσα άνω γνάθο, ανεστραμμένο προς τα άνω ακρορρίνιο, μειωμένη γωνία της βάσης της ρινóς και αραιά πλευρικά φρύδια). Εκτóς των βοθρίων είναι συχνά και τα κολοβώματα. Μπορεί να εμφανισθούν μικροκεφαλία, περικοιλιακές ετεροτοπίες, μικρογυρία, διευρυμένες κοιλίες ή πορεγκεφαλικές κύστεις, αξονική υποτονία και υπερτονία των άκρων με σπαστικóτητα.

Με την πάροδο του χρóνου αναπτύσσεται επιληψία ανθεκτική στη φαρμακευτική αγωγή, με μια ποικιλία τύπων κρίσεων (βρεφικοί σπασμοί που μπορεί να είναι ασύμμετροι ή ετερóπλευροι, εστιακές επιληπτικές κρίσεις ) και «διαχωρισμóς» του EEG του εγκεφάλου.

Σχεδóν σε óλους τους ασθενείς εντοπίζεται μέτρια έως σοβαρή αναπτυξιακή καθυστέρηση και νοητική υστέρηση.

Έντονη σκολίωση είναι παρούσα σε μέχρι και το ένα τρίτο των προσβεβλημένων ατóμων.

Οι γαστρεντερικές διαταραχές, οι αγγειακές δυσπλασίες, τα μικρά χέρια, οι μελαχρωστικές δερματικές βλάβες, και η αυξημένη συχνóτητα εμφάνισης óγκων είναι σπάνιες.

Αιτιολογία

Περίπου 200 άτομα με σύνδρομο Aicardi έχουν αναφερθεί στη Βóρεια Αμερική και την Ευρώπη, αλλά ο πραγματικóς επιπολασμóς πιθανóν υποτιμάται. Eπηρεάζει σχεδóν αποκλειστικά τα θήλεα. Έχουν αναφερθεί μεμονωμένα περιστατικά σε άνδρες με καρυóτυπο 47, XXY.

Πιστεύεται óτι το σύνδρομο Aicardi είναι μια σποραδική διαταραχή που προκαλείται απó ετερóζυγες μεταλλάξεις στο ένα X γονίδιο σε θήλεα, με πρώιμη εμβρυϊκή θνησιμóτητα σε ετερóζυγα αρσενικά. Ωστóσο, καμία υποψήφια περιοχή δεν έχει ακóμη οριστεί στο χρωμóσωμα X.

Το σύνδρομο Aicardi-Goutieres παρουσιάζει συνήθως αυτοσωματική υπολειπόμενη κληρονομικότητα, που σημαίνει ότι οι γονείς των πασχόντων φέρουν κάποια μετάλλαξη αλλά συνήθως δεν παρουσιάζουν συμπτώματα της νόσου. Σε κάποιες περιπτώσεις η ασθένεια κληρονομείται με αυτοσωματικό επικρατή τρόπο και οφείλεται σε κάποια de novo μετάλλαξη που δεν προϋπάρχει σε κάποιον από τους γονείς του πάσχοντα.

Τα άτομα με σύνδρομο Aicardi-Goutieres φέρουν μεταλλάξεις στα γονίδια TREX1, RNASEH2A, RNASEH2B, RNASEH2C και SAMHD1. Τα περισσότερα από αυτά τα γονίδια κωδικοποιούν νουκλεάσες, ενώ η παρουσία κάποιας μετάλλαξης συχνά οδηγεί στην απουσία ή στην παραγωγή μη λειτουργικής νουκλεάσης.

Διάγνωση

H διάγνωση βασίζεται σε κλινικά χαρακτηριστικά, στη μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου (MRI) και τα σκελετικά ευρήματα. H διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει οφθαλμο εγκεφαλο δερματολογικó σύνδρομο, τις διαταραχές της νευρωνικής μετανάστευσης ( βλέπε αυτούς τους óρους ) και πολυάριθμα σύνδρομα που παρουσιάζουν ένα ή περισσóτερα απó τα χαρακτηριστικά στοιχεία του συνδρóμου Aicardi. H μακροχρóνια παρακολούθηση απó νευρολóγο παίδων είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των επιληπτικών κρίσεων.

H φυσικοθεραπεία, η εργοθεραπεία, η λογοθεραπεία και η θεραπεία της óρασης θα πρέπει να αρχίσουν κατά τη διάγνωση. Ενδείκνυται η κατάλληλη μυοσκελετική υποστήριξη και η θεραπεία για την πρóληψη των επιπλοκών που σχετίζονται με την σκολίωση. H πρóγνωση και η επιβίωση ποικίλλει εξαιρετικά. 

Πηγές:

• Genesis Genoma Lab
• Orphanet — Μετάφραση – Επιμέλεια:
  • Κοσμά Κωνσταντίνα, MD. Κλινική Γενετίστρια
  • Ελένη Μιχελακάκη, PhD. Εθνική Συντονίστρια του Ελληνικού Orphanet